บทคัดย่อ : รูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนบ้านเขาเหล็ก หมู่ที่2 ตำบลนพพิตำ อำเภอนพภิตำ จังหวัดนครศรีธรรมราช

Abstract

การวิจัยรูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนบ้านเขาเหล็ก หมู่ที่ 2 ตำบลนพพิตำ อำเภอนพพิตำ จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นการวิจัยศึกษาชุมชน พื้นที่ในการศึกษาวิจัย กำหนดพื้นที่เจาะจงคือ บ้านเขาเหล็ก หมู่ที่ 2 ตำบลนพพิตำ ขั้นตอนการวิจัยกำหนดขึ้นโดยยึดวัตถุประสงค์การวิจัยคือ 1) เพื่อศึกษาสภาพบริบทชุมชนที่มีส่วนต่อการพัฒนาศักยภาพผู้ชุมชน 2) เพื่อสร้างและพัฒนารูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชน 3) เพื่อถ่ายทอดและขยายผลรูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชน กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการปฏิบัติการฝึกอบรม ได้แก่ ผู้นำชุมชนและสมาชิกชุมชนบ้านเขาเหล็ก โดยคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) จากผู้ที่ยินดีเข้าร่วมโครงการปฏิบัติฝึกอบรม เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยได้แก่ แบบสัมภาษณ์ แบบสอบถาม การสังเกตุ การสนทนากลุ่ม ผลการวิจัยพบว่ารูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนบ้านเขาเหล็กมีขั้นตอนดังนี้ ขั้นที่ 1 การสร้างองค์ความรู้ กระบวนการสร้างและพัฒนารูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชน โดยกระบวนการสร้าง องค์ความรู้ให้กับผู้นำชุมชนในด้านต่างๆ ดังนี้ ด้านการรู้จักตนเอง ด้านความรับผิดชอบและด้านตัดสินใจ ด้านการเป็นแบบอย่างที่ดี ด้านการรู้จักผู้อื่น ด้านข้อมูลข่าวสาร ด้านการพัฒนาจิตสำนึกความรับผิดชอบโดยหน้าที่และรับผิดชอบด้วยอุดมการณ์ด้านการทำงานเป็นทีม ด้านบุคลิกภาพ ด้านการปรับเปลี่ยนวิธีคิด ขั้นที่ 2 การฝึกทดลองปฏิบัติ กระบวนการสร้างและพัฒนารูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนบ้านเขาเหล็กโดยการฝึกปฏิบัติให้กับผู้นำชุมชนมี กระบวนความคิดและการปฏิบัติที่ทุกฝ่ายเข้ามาเรียนรู้ร่วมกัน โดยการทำงานด้วยกัน ใช้ความพยายามร่วมกันและไม่มาเป็นปรปักษ์ต่อกัน วิธีส่งเสริมให้คนมีความรักกันและมีความรู้ร่วมกันมีการคนคว้าวิจัยจนได้เครื่องมือขึ้นมาซึ่งเป็นวิธีการและเทคนิคในการเอาคนที่จะทำงานร่วมกันทั้งหมดในระบบเข้ามาประชุมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) ซึ่งจะดำเนินการดังต่อไปนี้ 2.1 การทำให้ทุกคนเกิดการยอมรับและชื่นชมคนอื่นโดยไม่รู้สึกหรือแสดง การต่อต้านหรือวิพากษ์วิจารยณ์ 2.2 การใช้ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ที่แต่ละคนมีอยู่มาช่วยกันกำหนดวิธีการสำคัญหรือยุทธศาสตร์(Strategy) ที่จะทำให้บรรลุวิสัยทัศน์ร่วมหรืออุดมการณ์ร่วมของกลุ่มได้อย่างดีที่สุด 2.3 การนำ "วิธีการสำคัญ" มากำหนดเป็น "แผนปฏิบัติการ" (Action Plan) ขั้นที่ 3 การปฏิบัติการจริงในพื้นที่ กระบวนการสร้างและพัฒนารูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชน โดยให้ผู้นำชุใชนนำแผนปฏิบัติลงปฏิบัติจริงในพื้นที่ เป้นการเรียนรู้ร่วมกันทั้งผู้นำและประชาชนทั่วไปจะเห็นความโดดเด่นของผู้นำและสร้างความมั่นใจให้เกิการยอมรับมากขึ้น ส่งสเริมให้ผู้นำชุมชนแสดงศักยภาพภายในตัวตนที่มีอยู่มาใช้ในการพัฒนาชุมชนด้านสังคม เศรษฐกิจ และทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมแผนกิจกรรมที่ผู้นำชุมชนระดมความคิดในการพัฒนาศักยภาพ เช่น กิจกรรมค่ายส่งเสริมคุณธรรมจริยธรรม กิจกรรมการส่งเสริมการเรียนรู้ด้านอาชีพ กิจกรรมอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นต้น ขั้นที่ 4 ถ่ายทอดและขยายผลรูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชน กระบวนการถ่ายทอดและขยายผลการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนทั้งภายในและภายนอกชุมชน ไปใช้กับชุมชนอื่น โดยการสร้างสัมพันธภาพระหว่างบุคคล องค์กร และหน่วยงานต่างๆ การมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง ทั้งชุมชน วัด สถานศึกษา และองค์กรต่างๆ การแลกเปลี่ยนเรียนรู้และการทำกิจกรรมในรูปแบบต่างๆ ที่มีความต่อเนื่อง เป้นการสนับสนุนส่งเสริมและประสานการดำเนินงานในรูปแบบเครือข่ายการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ หลังจากนั้นผู้วิจัยได้นำรูปแบบการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนบ้านเขาเหล็กไปวิพากษ์ ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนมี 3 ขั้นตอนดังนี้ ขั้นที่ 1 การรู้จักตนเอง การกำหนดศักยภาพที่ผู้นำชุมชนต้องการพัฒนา ขั้นที่ 2 ดำเนินการพัฒนา เป็นกระบวนการการสร้างองค์ความรู้การฝึกทดลองปฏิบัติ การปฏิบัติจริงในพื้นที่และการถ่ายทอดขยายผลการพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชน ขั้นที่ 3 การประเมินผลพัฒนา